Journal of Research and Health، جلد ۴، شماره ۱، صفحات ۵۶۸-۵۶۹
عنوان فارسی مراقبت پژوهشی فعال، با پایگاههای دیده ور سبک زندگی جامعه نگر: رویکردی نو در نظام تحقیقات سلامت
چکیده فارسی مقاله مراقبت پژوهشی فعال، با پایگاههای دیده ور سبک زندگی جامعه نگر: رویکردی نو در نظام تحقیقات سلامت دو یا سه دهه گذشته، مفهوم سبک زندگی به طور عام و سبک زندگی سلامت ‌محور به‌طور خاص، توجه بسیاری از متفکران اجتماعی، پژوهش‌گران سلامت و جامعه‌شناسان پزشکی را به خود جلب کرده است. در یک نگاه دقیق، سبک زندگی سلامت‌محور به عنوان پدیده‌ای چند علتی، چند بعدی و چند دلالتی به الگوهای جمعی رفتار مربوط می‌شود که به مسایل تهدیدکننده سلامت افراد می‌پردازد تا از این طریق بتواند تضمین‌کننده سلامت ایشان باشد. نگاهی دقیق به ادبیات موضوع نشان می‌دهد که برخی پژوهش‌گران در پی تبیین الگوهای رفتاری سلامت هستند؛ در حالی که بعضی دیگر در پی تبیین آن با تعیین‌کننده‌هایی چون انتخاب‌های فردی برآمده‌اند[1]. زندگی امروزی و نگاهی هرچند ساده به شرایط زندگی، نشانگر این واقعیت است که سبک و روش زندگی مردم درحال تغییر است. در حال حاضر رفتار و نگرش اقشاری از مردم، مخصوصاً جوانان امروزی به ما این هشدار را می‌دهد که نگاه و نگرش بیشتر آنها با آن چیزی که دولتمردان جامعه اسلامی در ذهن و هدف خود داشته‌اند، تفاوت دارد و این تفاوت آنچنان مشهود است که مقام معظم ‌رهبری به صراحت به آن اشاره و تآکید داشته اند. اقدامی که چه خوشایند باشد و چه ناخوشایند، سبک زندگی در ایران را دگرگون کرده است؛ تحولاتی که اگر مورد نقد و بررسی قرار نگیرد، می‌تواند نتایج ناخوشایندی به همراه داشته باشد. تبعاتی که رهبری در سخنان اخیر خود صراحتاً به آن اشاره و مسئولان را موظف به برنامه‌ریزی مناسب و تغییر سبک زندگی در کشور کرده است. سرمایه‌گذاری برای تربیت نسلی صالح و سالم زمانی فراهم می‌شود که بزرگان و گروه‌هایی که وظیفه تربیت و اصلاح نسل را دارند خود از صلاحیت اخلاقی و رفتاری برخوردار باشند. هنگامی که برای جامعه قوانینی در نظرگرفته می‌شود، مسئولان باید متوجه این امر باشند[3]. بدون اغراق این پرسش که سبک زندگی ما تحت تآثیر چه عواملی است، یکی از مهم ترین پرسش های جامعه امروز ماست. پرسش بعدی هم که در همین رابطه مطرح می شود این است که تا چه حد می توانیم این سبک زندگی را تغییر دهیم؟ آیا اصولاً دست ما برای تغییر باز است؟ و اگر بتوان تغییری داد، این کار از عهده چه نهادی برمی آید؟ آیا دولت‌ها قادرند که عهده دار چنین برنامه‌ئی شوند یا گروه های دیگر باید وارد این برنامه شوند؟ و اگر بتوان تغییری داد، این کار از عهده چه نهادی برمی آید؟ آیا دولت‌ها قادرند که عهده دار چنین برنامه‌ئی شوند یا گروه های دیگر باید وارد این برنامه شوند؟ در حال حاضر سیطره روزافزون عوامل مختلف در بین جامعه و پخش برنامه‌های گوناگون زمینه‌ساز تغییر سبک زندگی برای اقشاری از جامعه است و این روشی است که غربی‌ها چند سالی است آن را پیشه خود قرار داده و تا حدودی نیز موفق عمل کرده‌اند [2]. بر اساس مستندات موجود، مهمترین عامل بیماریها و اختلالات بشری که اخیراً با توجه به مدرنیزه شدن جوامع، نقش آن پر رنگ تر شده، سبک زندگی یا الگوی زندگی افراد است. در حقیقت یکی از دلایل تغییر رویکرد پزشکی بالینی به سمت پزشکی اجتماعی یا جامعه نگر نیز همین امر می باشد. در حال حاضر سیطره روزافزون عوامل مختلف در بین جامعه و پخش برنامه‌های گوناگون زمینه‌ساز تغییر سبک زندگی برای اقشاری از جامعه است و این روشی است که غربی‌ها چند سالی است آن را پیشه خود قرار داده و تا حدودی نیز موفق عمل کرده‌اند. سبک زندگی، فعالیت های عادی و معمول روزانه است که افراد آن ها را در زندگی خود به طور قابل قبول پذیرفته اند؛ به طوری که این فعالیت ها روی سلامت افراد تأثیر می گذارند. سبک زندگی مفهومی بسیار مهم است که اغلب برای بیان" روش زندگی مردم "به کارمی رود ومنعکس کننده طیف کاملی از ارزش ها، عقاید وفعالیت های اجتماعی است. با توجه به ابعاد متنوعی همچون سلامت روان، الگوهای زندگیهای خانوادگی، الگوهای روابط افراد، مسائل اقتصادی و معیشتی و برخی موارد دیگر، آسیب شناسی سبک زندگی ناگزیر از دخول در این حوزه هاست. سبک زندگی عبارت است از رفتارهایی که افراد در خصوص نوع تغذیه و عادت غذایی خود، چگونگی گذراندن اوقات فراغت، عادت به سیگار، فعالیت بدنی، استرس و چگونگی استفاده از خدمات بهداشتی درمانی انجام می‌دهند[4]. سبک زندگی سالم به ارتقای سلامتی کمک کرده و سبک زندگی بد اثرات سوئی روی سلامتی دارد[5].از آنجا که دارا بودن یک سبک زندگی خاص دلالت بر انتخاب آگاهانه یا ناآگاهانه یک سری از رفتارها دارد.رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی، بخش لاینفک سبک زندگی افراد و تعیین کننده سلامتی آنهاست[6]. کاسیدی (2000) مینویسد : افرادی که سبک زندگی ناسالم دارند، احساس درماندگی بیشتری میکنند،آنان منبع کنترل بیرونی تری دارند ،از حمایت اجتماعی و تحمل جسمانی کمتری برخوردارندوتحریک پذیری بیشتری دارند. بر عکس افراد دارای سبک زندگی سالم شیوه های مقابله ای مثبت تری دارند ،نگرش مثبت تری به سلامتی و ورزش دارند ،کمتر از مشکلات فرار میکنند ؛حمایت بیشتری دریافت میکنند و از نظر هیجانی کمتر تحریک پذیر هستند .بنابراین رفتار سالم ،سلامتی را پیش بینی میکند و شناخت هایی که در رفتارهای سالم و ناسالم نقش دارند ،در فرایند استرس و سلامتی نقش مهمی ایفا میکنند[7]. با وجود کثرت مستندات مربوط به حوزه سبک زندگی، به نظر می رسد هنوز تحلیل و تصور ما از ابعاد گوناگون سبک زندگی مشخص و روشن نیست. توجه به شاخصه ها و مؤلفه های مهمی که ساختار سبک زندگی امروزی را تشکیل داده اند همچون مصرف فرهنگی، نوع خرید، چگونگی تفریحات، ارتباطات انسانی، ضعف فرهنگ کار جمعی، عدم رعایت حقوق متقابل در روابط اجتماعی، رشد طلاق، ضعف فرهنگ و انضباط رانندگی، شهرنشینی بی رویه، الگویهای ناصحیح تفریح سالم، عدم صداقت، پرخاشگری ها و نابردباری ها در روابط اجتماعی، رویه غیر عقلانی و منطقی طراحی لباس ها و معماری شهرها، عدم رعایت حقوق افراد در رسانه ها و در اینترنت، قانون گریزی، ضعف وجدان کاری و انضباط اجتماعی، بی توجهی توانمندی های داخلی در سطح کلان کشور و مصرف گرایی و گسترش روحیه الگوبرداری های فرنگی اهمیت این امر را بیش از پیش مشخص می کند. (2). با گذشت چند سال، فضاها، و دغدغه‌های افراد کاملاً تغییر می‌کند و همین ماجرا عامل بخشی از بیگانگی بین نسل‌های مختلف جامعه است. اگر بپذیریم خط مشی بسیاری از اولویتهای کشور را چالشهایی رقم می زنند که منجر به شکل گیری بسیج فکری مسئولان و مردم در رابطه با برون رفت از بحرانهای پیش آمده می شوند، در آن صورت باید پیش از هر اقدامی برای تغییر در مهمترین آن چالشها که به نظر می رسد در چارچوب مفهومی این طرح، سبک زندگی است، پاسخ به پرسش های مطرح شده را بیابیم. واقعیت این است که تنها راه دستیابی به پاسخ های قابل قبول برای این پرسش ها، اتکا به دانش و علوم اجتماعی و به طور مشخص جامعه شناسی است. اگر معتقدیم که غربی ها برای نفوذ در جوامع دیگر از دانش های گوناگون مثل جامعه شناسی و روانشناسی سود می جویند، این امر بدان معناست که این علوم کارایی دارد و می تواند به شناخت ما از واقعیت و حتی راه های تغییر و تحول آن کمک کند. در این راستا نیز فارغ از گفتارهایی که بصورت پراکنده در رسانه های مختلف بیان می شوند، بیش از پیش نیاز به پایگاههایی دیده ور و پژوهش محور در کشور احساس می شود که با توجه به اهمیت موضوع مورد بررسی در این پایگاهها می توان در مورد بااولویت بودن آن به قضاوت درستی نشست. گامهایی که می توانند برای دستیابی به این هدف مدنظر قرار گیرند عبارتند از: نیازسنجی کیفی اولیه بر اساس عینیات مردمی و نه صرفاً دانش قبلی موجود بر اساس روش Hanlon، طبقه بندی اولویتهای اختصاصی جامعه به تفکیک گروهها و اقشار با مشارکت مردم و مسئولان، گونه شناسی سبک‌های زندگی مختلف بومی (طرز تلقی، ارزش‌ها، شیوه‌های رفتاری،تغذیه، حالت‌ها و سلیقه‌ها)، تدوین سبکهای زندگی بومی و محلی به تفکیک سبکهای مفید و مضر، ارائه بازخورد به جمعیت هدف جهت آگاهی (رسانه سازی) و فراهم ساختن مقدمات مشارکت آموزشی، تعیین ریشه های تاریخی و اجتماعی سبکهای زندگی بومی مختلف، ریشه یابی علیتی سبک های مختلف با مشارکت صاحب نظران محلی با محوریت بیانات مقام معظم رهبری (عوامل دموگرافیک، بیولوژیک، ارتباطات و حمایت ها)، تعیین ویژگی های سبکهای بومی زندگی اجباری (غیرقابل تغییر) مثل شهرنشینی و غیراجباری و قابل تغییر، تعیین نهادهای مؤثر و ذیربط و توانا در تعدیل و تغییر سبکهای زندگی، تعیین رسانه های گروهی در تغییر سبک زندگی، متمرکز کردن فعالیتهای شهرستانی حول محور سبک زندگی و ایجاد بانک مستندات سبک زندگی در پایگاه، راه اندازی سامانه الکترونیکی پایگاه جهت اطلاع رسانی و ایجاد زمینه های بسیج همگانی و آسیب شناسی طرح، ایجاد گروههای مطالعاتی با محوریت سبک زندگی اسلامی و استخراج گویه های اصیل و مذهبی، ایجاد خوشه های محلی سبک شناسی، تعیین دقیق شاخصهای خانوادگی و غیرخانوادگی مؤثر بر فرایند شکل گیری سبکهای زندگی، تعیین اثرات دقیق فرایندهای نسلی بر بروز و ظهور سبکهای نوظهور و نوین، تعیین اثرات افزایش جمعیت شهری و مهاجرت بی‌رویه به شهرها، تعیین اثرات استفاده از تکنولوژی و نفوذ فرهنگ‌ بیگانه، تعیین اثرات سلامت جامعه و مسایل اجتماعی و فرهنگی بر فرایند شکل گیری سبکهای زندگی و تعیین اثرات آموزش برنامه های سلامت کشوری بر شکل گیری سبک زندگی. سبک زندگی از الگو های فرهنگی، رفتاری و عادتی شکل می گیرد و افراد به طور روزمره آنها را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار می گیرند. پایگاههای دیده ور، مراکز حساسی هستند که با دقت تمام، مشکلات و چالشها را رصد کرده و زمینه را برای اقدام به موقع فراهم می کنند. تجربه کارائی این پایگاهها در زمینه پایش و مدیریت بیماریها و اختلالات و کشف راههای برون رفت از آنها پیشتر به اثبات رسیده است. رویهم رفته تمامی مهارت ها و توانمندی های مورد نیاز برای ایجاد و رسیدن به اهداف پایگاه دیده ور به 9 رکن تقسیم می شود : بررسی نیاز جامعه، تعیین استراتژی پایگاه، تعیین استراتژی روش شناختی، تعیین استراتژی محتویات، طراحی اصول کار، پیاده سازی، تولید محتوا، طراحی پیوستگی اطلاعات، مدیریت پروژه. فصل ممیز عملکرد این پایگاه با مراکز تحقیقاتی فعلی که در شرایط کنونی متصدی امر اجرا و حمایت پژوهشهای مختلف هستند، علاوه بر اختصاصی بودن حیطه تحقیقاتی آن در بررسی سبک زندگی مردم هر منطقه، همچنین اینست که پایگاههای دیده ور با توجه به ماهیت و اهدافشان، برخوردار از شیوه مراقبت فعال پژوهشی مبتنی بر نیازسنجی، تشخیص، انعکاس و عمل بوده و خلاف جهت مراکز تحقیقاتی فعلی که دارای الگوی مراقبت پژوهشی غیرفعال هستند، حرکت می کنند. به نظر می رسد با این تفاسیر بایستی با الگوگیری از مراقبتهای فعال و غیرفعال درمانی، برای اولین بار الگوی مراقبت فعال و غیرفعال را در حوزه پژوهش و تحقیقات با عناوین مراقبت فعال و غیرفعال پژوهشی، نیز به جامعه شناساند. با بهره گیری از این رویکرد نوین، به نوعی بخش عمده ای از حلقه مفقوده سیکل معیوب کاربردی کردن یافته های تحقیقات تکمیل و اصلاح گردیده و عملاً تا اندازه زیادی جلوی تحقیقات عقیم گرفته می شود. جمع آوری مداوم و منظم اطلاعات مربوط به سبک زندگی، تجزیه و تحلیل اطلاعات و مداخله در روند پایش رویداد، سه عنصر مهم و اساسی هستند که فقط با ایجاد یک پایگاه دیده ور در این زمینه محقق خواهند شد و این مهمترین رسالت پایگاه دیده ور سبک زندگی است. [1]Ghasemi V, Rabbani R, Rabbani khorasgani A, Alizadeh Aghdam MB. , Structural determinants of capital Slamtmhvr lifestyle, social issues of Winter 1998,PP 181-213[In persian] [2]Abdi A. Pathology lifestyle. Daily Trust Persian date Mehr 25 2012. URL: http://fararu.com/fa/news/129505. [In persian] [3]Ghazizadeh AH. Lifestyle modification, weekly health of Iran 2012, Year 9, No. 410, pp 32. [In persian] [4] Mahdi Moshki, Narjes Bahri, Leila Sadegh Moghadam, Lifestyle of pregnant women living in gonabad (Iran) . Journal of Research & Health 2012 2(2):293 http://jrh.ir/browse.php?a_code=A-10-3-2&slc_lang=en&sid=1&sw=gonabad [In persian] [5] Basavan T, Aypee T. Community health nursing. India: J Apee Brothers medical publishers 1999. [6] Diomn F, Morgaret A. Cooper myles text book for midwife,chur chill leveingston. London Agust12,2003. [7] Cassssidy T. Stress healthiness and health behaviors: An exploration of the role of life events,dailg hassles cognitive appraisal and the coping process. Journal of counceling Psychology Quarterly 200013(3):293.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله پایگاههای دیده، سبک زندگی
عنوان انگلیسی Active Research Care with Surveillance Units of Community-Based Lifestyle:A New Approach in HealthCare Research System
چکیده انگلیسی مقاله *Research care, active lifestyle community with sentinel sites: a new approach in health research system
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Research care, ,approach , health
نویسندگان مقاله پژمان باقری | pezhman bagheri


ملیحه پیشوایی | malihe pishvaei


نشانی اینترنتی http://jrh.gmu.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-266-2&slc_lang=fa&sid=en
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده نظام سلامت
نوع مقاله منتشر شده نامه به سردبیر
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات